De overgang en diabetes type 1

Datum 16 okt 2023

De menopauze is een natuurlijk proces waarbij de menstruatiecyclus van een vrouw definitief stopt. Dit proces wordt geacht een jaar na de laatste menstruatie plaats te vinden. De jaren voorafgaand aan de menopauze worden ‘de overgang’ of perimenopauze genoemd. Deze tijd van lichamelijke veranderingen en onaangename symptomen kan lastig zijn. De overgang kan, als je diabetes type 1 hebt, nog lastiger omdat het moeilijker is om je diabetes onder controle te houden. Lees verder om meer te vernemen over hoe je moet omgaan met diabetes type 1, de overgangen de menopauze. Je komt ook meer te weten over het verband tussen de menopauze en diabetes type 2, waarvan is aangetoond dat het in beide richtingen werkt.

De overgang en diabetes: het effect van de perimenopauze

De overgang naar de menopauze brengt een aantal uitdagingen met zich mee naarmate het lichaam zich aanpast aan hormonale veranderingen. Naast de vervelende symptomen van de menopauze die vrouwen vaak ervaren, kunnen deze veranderingen het voor vrouwen met diabetes type 1 of type 2 moeilijker maken om hun diabetes onder controle te houden.

Veranderingen in de hormoonspiegels

Tijdens de perimenopauze schommelen de natuurlijke oestrogeen- en progesteronspiegels van het lichaam, die beide verantwoordelijk zijn voor de menstruatiecyclus (die zowel de eisprong als de menstruatie omvat), veel meer dan voorheen. De eierstokken produceren steeds minder oestrogeen naarmate het lichaam zich langzaam voorbereidt om definitief te stoppen met eicellen vrij te maken. Dit heeft dan weer invloed op de progesteronspiegels van het lichaam.

Insuline en menopauze

De hormonale veranderingen verminderen de insulinegevoeligheid van de cellen, waardoor het voor vrouwen met diabetes moeilijker kan worden om hun glykemie onder controle te houden en hun insulinedoses aan te passen.

Glykemische schommelingen

Veranderingen in de hormoonspiegels kunnen tijdens de perimenopauze tot glykemische schommelingen leiden (lage, hoge glykemie), en vrouwen met diabetes kunnen merken dat hun glykemie meer begint te veranderen dan voorheen.

Dit kan resulteren in een verhoogd risico op hoge glykemie, ook wel hyperglykemie genoemd, waardoor het moeilijker kan zijn om hierop te anticiperen.

Slaaptekort

Tot de symptomen van de perimenopauze behoort vaak een verstoorde slaap, vooral door nachtzweten, opvliegers of koude rillingen. Na verloop van tijd kunnen deze veranderde slaapgewoonten het voor vrouwen met diabetes ook moeilijker maken om hun glykemie onder controle te houden.

Gewichtstoename

Door hormoonschommelingen en een bloedsuikerspiegel die moeilijker te controleren is komt het vaak voor dat vrouwen aankomen tijdens de overgang naar de menopauze. Als dit gebeurt, moeten vrouwen met diabetes mogelijk hun behandeling aanpassen.

Gezondheidscomplicaties

Vrouwen in de menopauze lopen over het algemeen grotere gezondheidsrisico’s. De moeilijkheden voor een efficiënte behandeling van diabetes type 1 tijdens de overgang of de menopauze kunnen deze risico’s ook vergroten, waaronder mogelijke complicaties voor de gezondheid van de botten en ogen, de nier- en zenuwfunctie, het hart- en vaatstelsel, enz.

Op dezelfde wijze kunnen bloedsuikerspiegelschommelingen die worden veroorzaakt door zowel diabetes als hormonale veranderingen, de gezondheidsproblemen in deze periode verergeren.

Er is bijvoorbeeld een groter risico op urineweg- en vaginale infecties door de daling van de oestrogeenspiegels, waardoor bacteriën gemakkelijker kunnen groeien in de urinewegen en de vagina.1 Voor vrouwen met diabetes kan dit soort symptomen dan weer van invloed zijn op hun seksleven.

Menopauze en diabetes: vooruitplannen en gezondheidsrisico’s voorkomen

Vanwege de invloed van de menopauze op de behandeling van diabetes moeten vrouwen met diabetes type 1 of type 2 proberen te anticiperen op deze veranderingen en uitdagingen.

Let op tekenen van de perimenopauze: dit is vooral belangrijk voor vrouwen met diabetes omdat het moeilijk kan zijn om deze tekenen te onderscheiden van symptomen van diabetes. Daarom kan het een goed idee zijn om ze op te schrijven en te zoeken naar patronen. Symptomen die verband kunnen houden met zowel de menopauze als diabetes, zijn onder andere:

Opvliegers
Nachtzweten
Minder energie
Vermoeidheid
Concentratieproblemen
Stemmingswisselingen
Slaapproblemen
Vaginale droogheid

Raadpleeg je arts of gezondheidszorgteam: laat je adviseren door gezondheidsspecialisten over hoe je het best omgaat met diabetes type 1 en de menopauze om eventuele complicaties te voorkomen.

Tips: diabetes onder controle houden tijdens de menopauze

Wanneer je tegelijkertijd diabetes en de menopauze doormaakt, is een gezonde levensstijl essentieel om diabetes goed onder controle te houden en gezondheidscomplicaties te voorkomen. Hier zijn een paar tips of veranderingen in je levensstijl die kunnen helpen:

Gezonde voeding: om je glykemie onder controle te houden, is het essentieel om je op gezonde eetgewoonten te richten. Hier zijn een paar aanbevelingen voor je inname:
- Meer: vezels, calcium, vitamine D, omega 3-vetzuren
- Beperkt: toegevoegde suiker, cafeïne, alcohol
Lichaamsbeweging: regelmatig bewegen (2-3 keer per week) is de sleutel tot een gezonde levensstijl. Door krachttraining in je work-outroutine op te nemen, behoud je je spiermassa en voorkom je gewichtstoename.
Regelmatige controle van je glykemie: zelfs als je dit gewend bent, kan het handig zijn om je glykemie te noteren op het moment van een specifiek symptoom, zodat je trends kunt bepalen en je insulinedosis indien nodig kunt aanpassen.
Ontspanning: de beoefening van activiteiten zoals yoga, meditatie, sofrologie of zelfs het bijhouden van een dagboek kan helpen om met stress om te gaan.
Hormoontherapie (HT)2: deze behandeling voor vrouwen in de perimenopauze/menopauze compenseert de afnemende hormoonspiegels in het lichaam en verlicht de symptomen. Omdat HT helpt om de glykemie te verlagen en insulineresistentie te verminderen, kan diabetes hiermee gemakkelijker onder controle worden gehouden.
Om hulp vragen: als je het nodig vindt, aarzel dan niet om psychologische of medische hulp te zoeken. Dit helpt ook om depressies te voorkomen, die vaker voorkomen tijdens de menopauze.

Vervroegde menopauze en diabetes

Uit een studie3 van de North American Menopause Society (NAMS) bleek dat er een verband bestaat tussen de leeftijd waarop diabetes wordt vastgesteld en de leeftijd waarop de menopauze intreedt.

Tijdens de perimenopauze ondergaat het lichaam van vrouwen verschillende hormonale veranderingen. Volgens dr. Stephanie Faubion, medisch directeur van de NAMS, hebben vrouwen die op jongere leeftijd diabetes type 1 of type 2 ontwikkelen – vóór hun 30e voor diabetes type 1 en tussen de 30 en 39 jaar voor diabetes type 2 – meer kans om eerder in de menopauze te belanden dan andere vrouwen. Dit komt door een langere blootstelling aan ontstekingen en een hogere glykemie, die waarschijnlijk tot een versnelde veroudering van de eierstokken leiden.4

Menopauze en diabetes type 2

Uit onderzoek is geen direct oorzakelijk verband gebleken tussen de menopauze en diabetes type 2 – de menopauze (en perimenopauze) is met andere woorden op zichzelf geen oorzaak van diabetes type 2. Studies hebben echter aangetoond dat er een verband is tussen beide aandoeningen.

Uit een Nederlandse studie5 bleek dat vrouwen die vervroegd of voortijdig in de menopauze belanden (meestal vóór hun 40e), een groter risico hebben om diabetes type 2 te ontwikkelen dan vrouwen die na hun 55e in de menopauze belanden.

De veranderingen die worden veroorzaakt door de menopauze en de overgang naar de menopauze – namelijk de daling van de oestrogeenspiegels en de insulinegevoeligheid, bloedglucoseschommelingen en mogelijke gewichtstoename – kunnen het risico op de ontwikkeling van diabetes type 2 vergroten.6 Dit risico lijkt groter te zijn bij vrouwen ouder dan 45 jaar, en vooral bij vrouwen met overgewicht of obesitas.

Al met al kan worden gesteld dat de menopauze en de overgang en diabetes een lastige fase kunnen zijn. Met extra aandacht en waar nodig zorg is het echter ook mogelijk om goed door deze periode heen te komen.

Bronnen:

1 Mayo Clinic: Consumer Health: Diabetes and menopause https://newsnetwork.mayoclinic.org/discussion/consumer-health-diabetes-and-menopause/#:~:text=After%20menopause%2C%20changes%20in%20your,higher%20risk%20of%20diabetes%20complications

2 The North American Menopause Society: Hormone Therapy: Benefits & Risks https://www.menopause.org/for-women/menopauseflashes/menopause-symptoms-and-treatments/hormone-therapy-benefits-risks

3 The North American Menopause Society: Women With Diabetes at an Early Age Likely to Enter Menopause https://www.menopause.org/docs/default-source/press-release/diabetes-and-age-at-menopause.pdf

4 Healthline: The Link Between Diabetes and Early Menopause: What Women Can Do https://www.healthline.com/health-news/the-link-between-diabetes-and-early-menopause-what-women-can-do#Living-with-diabetes-and-menopause

5 Age at natural menopause and risk of type 2 diabetes: a prospective cohort study https://link.springer.com/article/10.1007/s00125-017-4346-8

6 Verywell Health: Menopause and Diabetes: What Is the Relationship? https://www.verywellhealth.com/menopause-and-diabetes-6748922

7 National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases https://www.niddk.nih.gov/health-information/professionals/diabetes-discoveries-practice/menopause-increase-risk-diabetes#transcript

8 Diebetes.org (American Diabetes Association) https://diabetes.org/healthy-living/sexual-health/early-menopause-diabetes

9 WebMD https://www.webmd.com/menopause/news/20170719/early-menopause-may-be-tied-to-type-2-diabetes

10 Healthline https://www.healthline.com/health-news/the-link-between-diabetes-and-early-menopause-what-women-can-do#Importance-of-diet

11 Cleveland Clinic https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/21138-premature-and-early-menopause