Wat zijn de oorzaken van diabetes type 1? 

Diabetes type 1 is een auto-immuunziekte; dat wil zeggen dat het leidt tot het slecht functioneren van het immuunsysteem. Maar wat zijn de oorzaken van diabetes type 1? Hoewel de natuurlijke historie van de ziekte inmiddels wel bekend is, wordt er door de experts nog gediscussieerd over de daadwerkelijke oorzaken van diabetes mellitus. Er zijn verschillende verklaringen en hypotheses. Zo speelt erfelijkheid bij het ontstaan van diabetes een rol en er zijn hypotheses over de rol van bijvoorbeeld virussen en een te goede hygiëne. Tijd om jullie te informeren over de meest recente wetenschappelijk inzichten hierover! 

Diabetes, een ziekte van de alvleesklier?

De oorzaak van diabetes type 1 heeft te maken met immuniteit: het is dus een auto-immuunziekte. De antilichamen die een persoon gewoonlijk tegen infecties moeten beschermen, veranderen in auto-antilichamen die bepaalde onderdelen van de cellen van deze persoon aanvallen. In het geval van diabetes type 1 richten ze zich op de alvleesklier, en vooral op de cellen die insuline produceren, de bètacellen.

Het opsporen van deze auto-antilichamen in het bloed van de patiënt is met name zeer nuttig voor de diagnostiek van diabetes type 1.

Tegenwoordig is bekend dat een persoon bij de geboorte een genetisch bepaalde voorraad bètacellen heeft. Geschat wordt dat 80-90% van de alvleesklier vernietigd moet zijn voor het ontstaan van diabetes type 1. De kennis van de natuurlijke geschiedenis van de ziekte heeft geleid tot verschillende hypothesen over de belangrijkste oorzaken van diabetes type 1. Deze sluiten elkaar niet per se uit. 

Erfelijkheid en diabetes? 

Diabetes type 1 is in de strikte zin geen genetische ziekte (in tegenstelling tot diabetes type 2). Maar we weten nu wel dat diabetes type 1 deels aangeboren is. Het genetische deel van diabetes type 1 werd bevestigd door het onderzoeken van de families van patiënten met diabetes. Het risico om diabetes mellitus te krijgen wanneer een broer of zus dit ook heeft, is namelijk groter dan bij de bevolking in het algemeen. Dit verhoogde risico houdt niet rechtstreeks verband met de aanwezigheid in de broers en zussen van “genen die betrokken zijn bij diabetes type 1”, maar veeleer met de invloed van genen die betrokken zijn bij de regulering van de immuniteit.

Door deze gemeenschappelijke familie-achtergrond hebben familieleden van mensen met diabetes type 1 (broers en zussen of kinderen) een grotere kans om diabetes type 1 of andere auto-immuunziekten (zoals schildklieraandoeningen of coeliakie) te ontwikkelen dan de algemene bevolking. Er is dus een verband tussen erfelijkheid en diabetes

Een virus verantwoordelijk voor diabetes type 1?

Genetische aanleg verklaart niet alles en er zijn nog andere hypothese of mogelijke oorzaken van diabetes mellitus. De eerste is de virale hypothese, waarbij enterovirussen betrokken zijn, die waarschijnlijk al op jonge leeftijd of zelfs tijdens de zwangerschap een infectie veroorzaken bij de patiënt. Ook van andere auto-immuunziekten wordt gedacht dat zij verband houden met een virusinfectie, hoewel niet bekend is of de infectie de oorzaak van de auto-immuniteit is of slechts een aanleiding daartoe.

In verband met deze virale hypothese worden vaccins, die beschuldigd worden van het veroorzaken van vele kwalen, er ook van verdacht verantwoordelijk te zijn voor diabetes type 1. De verschillende studies die tot dusver over dit onderwerp zijn gepubliceerd, pleiten hen echter vrij.

Te schone kinderen?

Een van de andere mogelijke oorzaken van diabetes type 1 die serieus wordt genomen door wetenschappers is de hygiëne-theorie. De afname van infecties bij kinderen door een te goede hygiëne zou leiden tot een “hyperreactiviteit” van een te weinig gebruikt immuunsysteem, dat daardoor de toename van auto-immuunziektes mogelijk maakt, waaronder diabetes type 1. Infecties in de kindertijd zouden het immuunsysteem versterken en de reactie op infecties moduleren. Toch is het tot nu toe niet mogelijk, volgens actuele gegevens uit wetenschappelijk onderzoek, om deze hygiëne-hypothese aan te wijzen als een van de belangrijkste oorzaken van diabetes mellitus.

En hoe zit het met stress in dit alles?

Er wordt vaak gesproken over diabetes type 1 dat is “veroorzaakt door een emotionele schok” of psychologisch trauma. In dit geval zou het beter zijn te kijken naar triggers die het begin van de ziekte en het optreden van de symptomen versnellen. Een periode van intense stress of een infectie kan immers, door de veroorzaakte verstoringen, de gelegenheid zijn om diabetes aan het licht te brengen die in werkelijkheid zeer waarschijnlijk al aanwezig was.