De diabetes voet, een mogelijke complicatie van diabetes

Met onze voeten maken we contact met de grond, zo kunnen we staan en lopen. Hoewel ze onmisbaar zijn, letten we wel genoeg op hun gezondheid en zijn we dankbaar genoeg voor hun functie? 

Als je diabetes type 1 hebt, kan je diabetes voet (of diabetische voet) krijgen en is preventieve zorg en bescherming aanbevolen om te voorkomen dat de huid van je voeten beschadigd raakt; een regelmatige controle naar symptomen die getuigen van een verandering in de gezondheidstoestand van de huid die je voeten bedekt, is aan te bevelen (bloedvaten, zenuwen). Je diabetes voet moet zorgvuldig behandeld en verzorgd worden!

Kan diabetes huidbeschadiging aan de voet veroorzaken? Zo ja, in welke gevallen?

Volgens de internationale werkgroep voor de diabetes voet IWGDF¹, kunnen bepaalde complicaties zich voordoen aan de onderste ledematen bij personen met diabetes, in geval van een chronische hyperglykemie: 

• Neuropathie (verlies van gevoeligheid voor warm, koud, pijn of juist specifieke pijn aan benen en vooral de voeten),
• Vermindering van de arteriële doorbloeding (vaatziektes, ischemie),
• Veranderingen in de stand en de gewrichten van tenen en voet (hamertenen, verzakking van de voetboog, zones met overvloedige keratose). 

Deze complicaties zullen de voet verzwakken, waardoor deze kwetsbaarder wordt voor verwonding van de huid (door een lichaamsvreemd voorwerp, geen goede schoenen of het knippen van de nagels). 

Diabetes mellitus type 1 heeft invloed op het immuunsysteem (immunodepressie), wat de vorming van een infectie kan bevorderen (mycotisch en/of bacterieel). 

De wondjes aan de diabetes voet zijn in drie groepen te verdelen, afhankelijk van de oorzaak: 

• oorzaak zuiver neuropathisch (zenuwen, 35%) 
• zuiver ischemisch (bloedvaten, 15%), 
• gecombineerd neuro-ischemisch (zenuwen en bloedvaten, 50%).^2,3,4,5

Onderzoeken schatten dat 4 tot 10% van de mensen die leven met diabetes type 1, diabetische voeten ontwikkelen. Dat geldt nog meer voor mensen die beperkte toegang tot zorg hebben.⁶

Voetwonden: Hoe moeten je diabetes voet verzorgen? 

De aanwezigheid van een diabetes voet met een wond kan leiden tot een ziekenhuisopname voor specifieke en soms langdurige zorg. 

De fundamentele principes voor een diabetes voet behandeling zijn het verminderen van druk, verzorgen van de wondjes op de voet, een eventuele revascularisatie of de bestrijding van infecties⁶. Speciale diabetesschoenen zijn overigens een eerste goede stap om het risico op een diabetes voet te verkleinen. 

Wat kunnen de gevolgen zijn van de diabetische voet? 

Gelukkig hoeft een diabetes voet maar zelden tot amputatie te leiden. Amputatie van de diabetische voet kan worden overwogen, vooral wanneer de wondbehandeling laat start en plaatsvindt in een over het algemeen aangetast vaatgebied. 

Wat is de plantair voetulcus?

Plantair voetulcus is een verzwering met neuropathische oorsprong, aan de voetzool, op gedeeltes met overmatige druk, als gevolg van verandering in de anatomie van de voet. 

Eelt (overmatige keratose) wordt aangemaakt op de steunplekken, op de voetzool. Deze eelt gaat zweren en kan zware druk uitoefenen op onderliggend weefsel: dat is wat men een plantair voetulcus noemt.

Het wegnemen van de druk (zolen, aangepaste schoenen) is een essentieel onderdeel van diabetes voeten verzorgen.

Wat zijn de lokale bijzonderheden van een “verwonde diabetes voet”?

Tijdens de genezing van de wondjes worden witte bloedcellen gemobiliseerd door het immuunsysteem. Dit zijn de verdedigers van het lichaam. Er worden ontstekingseiwitten aangemaakt, vooral door de lever. De bloedvaten spelen een belangrijke rol, want zij brengen zuurstof naar de wond, maar ook verschillende soorten witte bloedcellen, bloedplaatjes, groeifactoren zoals cytokines die gaan bijdragen aan de reiniging van de wondjes en aan de genezing. 

Diabetes mellitus type 1 vertraagt de genezing van wonden, door een verstoring van een of meer van deze mechanismen of door verandering in de bloedvaten en verwonding van weefsels, vooral in geval van een ernstige ontsteking⁸.

In het geval van een vaatvernauwing of verstopping van het bloedvat, kunnen de verdedigingsmechanismen niet naar de juiste plek, wat weer kan leiden tot zeer ernstige wonden.

Is het, in geval van een wond aan de diabetische voet, raadzaam een beroep te doen op een gespecialiseerd centrum?

Een gespecialiseerd centrum is een organisatie met meerdere gezondheidsprofessionals (artsen, verplegers, maar ook vaak pedicures-podologen, orthopedische adviseurs enz.), die de betreffende personen zien, poliklinisch en/of in het ziekenhuis. In dit centrum weet men alles over verwondingen aan de diabetes voet en kennen ze de beste behandeling voor diabetes voeten.

Ik heb diabetes en ik heb een wond aan mijn voet: Kan mijn HbA1c-gehalte de genezing bepalen?

De hypothese dat een betere glycemische controle, gemeten aan de hand van het HbA1c-niveau, samenhangt met een verkorting van de tijd die nodig is voor het genezen van wonden aan diabetes voeten, is nog steeds onderwerp van discussie⁹.

Zijn aangepaste schoenen nodig?

Voor de wondgenezing kan men beroep doen op een techniek die de druk op de voeten verlicht: zolen, tijdelijk gebruik van therapeutische schoenen, tijdelijk hulpmiddel bij wondgenezing, eventueel een gipsverband of uitneembare laars, of een op maat gemaakte orthopedische schoen. 

Wanneer de voet vervormd is, kan ter preventie gebruik gemaakt worden van aangepaste schoenen die de plantaire druk met 30% verminderen in vergelijking met standaardschoenen, waardoor het risico op blessures afneemt. 

Om te voorkomen dat de trofische stoornis opnieuw optreedt, zal een aangepaste behandeling worden voorgesteld: verzorging door een pedicure-podoloog, geschikte schoenen en therapeutische voorlichting.

Kan deze diabetes voet, en een wond aan de voet, voorkomen worden?

Therapeutische voorlichting is van fundamenteel belang om mensen met diabetes type 1 te leren voetletsels op te sporen en vooral te voorkomen: verzorging en hygiëne, correct knippen van nagels, schoenen aangepast aan voetafwijkingen. 

Om de voeten te beschermen, raden zorgverleners bijvoorbeeld aan niet op blote voeten of sokken te lopen, zowel thuis als buitenshuis. 

Ook podotherapeutische pedicure (kan een medisch verwijzing vereisen, afhankelijk van de plaatselijke omstandigheden) kan worden toegepast bij personen met voeten die reeds als graad 2 (neuropathie in combinatie met vervorming van de voet of schade aan bloedvaten) of graad 3 (voorgeschiedenis van chronisch voetletsel) beschouwd worden.

Medische follow-up en screening op chronische complicaties van diabetes worden aanbevolen. Beheer van andere cardiovasculaire risicofactoren (cholesterol, hoge bloeddruk, roken, overgewicht, enz.) moet tevens worden meegenomen. 

In geval van letsel aan de diabetes voet is vroegtijdige behandeling door een professioneel multidisciplinair team, dat gewend is aan de preventie en behandeling van diabetische voeten, zeker wenselijk. 

BIBLIOGRAFIE.

1. https://iwgdfguidelines.org/guidelines/guidelines/
2. Boulton AJ. The diabetic foot–an update. Foot Ankle Surg. 2008;14(3):120-4.
3. Lobmann R, Schultz G, Lehnert H. Proteases and the diabetic foot syndrome: mechanisms and therapeutic implications. Diabetes Care. 2005 Feb;28(2):461-71.
4. Armstrong DG, Lavery LA, Harkless LB. Validation of a diabetic wound classification system. The contribution of depth, infection, and ischemia to risk of amputation. Diabetes Care. 1998 May;21(5):855-9. 
5. The Sage Group. Diabetic foot ulcers, peripheral arterial disease and critical limb ischemia. Http://thesagegroupus/pages/reports/dfu-statisticsphp. 2012.
6. Lavery LA, Armstrong DG, Wunderlich RP, Tredwell J, Boulton AJ. Diabetic foot syndrome: evaluating the prevalence and incidence of foot pathology in Mexican Americans and non-Hispanic whites from a diabetes disease management cohort. Diabetes Care. 2003 May;26(5):1435-8.
7. Dinh T,Tecilazich F,Kafanas. Mechanisms involved in the development and healing of diabetic foot ulceration.Diabetes. 2012 Nov;61(11):2937-47
8. Shuofei , Zhichun , Ting. Neutrophil Extracellular Traps Are Markers of Wound Healing Impairment in Patients with Diabetic Foot Ulcers Treated in a Multidisciplinary Setting. Adv Wound Care .January 2020; 9(1): 16–27.
9. Fesseha BK, Abularrage CJ, Hines KF.Association of Hemoglobin A 1c and Wound Healing in Diabetic Foot Ulcers. Diabetes Care. 2018 Jul;41(7):1478-1485.