Auto-immuunziekten die samengaan met diabetes type 1

Diabetes type 1 is een auto-immuunziekte die ontstaat doordat het immuunsysteem de pancreascellen vernietigt die insuline aanmaken. Auto-immuunziekten hebben allemaal een bepaalde genetische aanleg om antilichamen te produceren die gericht zijn tegen bepaalde organen; het is dus niet uitzonderlijk om een andere auto-immuunziekte tegelijk met diabetes type 1 te hebben.  

Auto-immuunthyreoïditis

Deze auto-immuunziekte van de  schildklier komt het vaakst voor in combinatie met diabetes type 1, maar het is ook de minst erge en de gemakkelijkste ziekte om te behandelen.

Het is belangrijk om een duidelijk onderscheid te maken tussen hypothyreoïdie, die veel vaker voorkomt, en hyperthyreoïdie. 

Auto-immuunthyreoïditis is aanwezig bij 13 tot 23% van de mensen met diabetes type 11, en dit risico neemt toe met de leeftijd. Uit studies blijkt dat zo’n 40% van de vrouwen positieve autoantilichamen heeft (gebruikt voor de diagnose)2. 

Tegenwoordig wordt de diagnose van hypothyreoïdie door Hashimoto-thyreoïditis nog maar zelden gesteld in de fase van ernstige hypothyreoïdie, zoals dat vroeger het geval was aan de hand van klassieke symptomen zoals een droge huid, bleek zien, het koud hebben en, bij jongeren, een onderbreking in de groeicurve. De diagnose gebeurt nu meestal door systematische controle van het TSH-gehalte (Thyroid Stimulating Hormone), dat verhoogd is bij hypothyreoïdie. Het wordt aanbevolen om je te laten testen op het moment van de diagnose van diabetes type 1, en vervolgens om de één of twee jaar wanneer symptomen optreden die wijzen op een schildklierafwijking.

Hyperthyreoïdie komt minder vaak voor en treft ongeveer 2% van de mensen met diabetes type 11. Dit wordt doorgaans gekenmerkt door onverklaarbaar gewichtsverlies, prikkelbaarheid, tachycardie en soms zijn ook een struma en exoftalmus aanwezig. Er zijn twee aandoeningen die hyperthyreoïdie kunnen veroorzaken: de ziekte van Basedow en Hashimoto-thyreoïditis in de beginfase.

Coeliakie

Coeliakie is een auto-immune ontstekingsziekte van de darmen die wordt veroorzaakt door gluten. Iemand met diabetes type 1 heeft drie keer zoveel kans op coeliakie1.

Begin niet met een glutenvrij dieet voordat de diagnose is bevestigd. Zorg dat je onder controle bent bij een diabetoloog, vooral om de diabetes in evenwicht te houden, en laat je adviseren door een diëtist(e) of voedingsdeskundige voor het voedingspatroon. Een glutenvrij dieet volgen kan een echte uitdaging zijn. Mensen met coeliakie kunnen voor hulp aankloppen bij de Nederlandse Coeliakie vereniging3.

Ziekte van Addison

De ziekte van Addison is een auto-immuunziekte die ook wel bijnierinsufficiëntie wordt genoemd. Bij deze ziekte vallen de antilichamen de bijnieren aan, die zich net boven de  nieren bevinden. Daardoor worden er te weinig essentiële hormonen, zoals cortisone, afgescheiden. De behandeling bestaat uit het vervangen van natuurlijke cortisone door medicatie. De ziekte van Addison of auto-immune bijnierinsufficiëntie komt zelden voor: bij 1% van de mensen met diabetes type 1. Dat is 3 tot 5 keer zo vaak als in de algemene bevolking1. 

Overmatige vermoeidheid zonder aanwijsbare reden, een abnormaal spontaan gebruinde huid en herhaaldelijke, soms zeer ernstige  hypoglykemie moeten een belletje doen rinkelen. Mensen met diabetes type 1 die een of meerdere van deze symptomen hebben, moeten snel een gezondheidsprofessional raadplegen voor verder onderzoek en tests. 

Auto-immune gastritis

Mensen met diabetes type 1 hebben meer kans om auto-immune gastritis te ontwikkelen. In dit geval worden de maagcellen die zoutzuur afscheiden en de intrinsieke factor (die de opname van vitamine B12 mogelijk maakt) vernietigd. Dit leidt tot een tekort aan vitamine B12 dat op zijn beurt zal leiden tot pernicieuze anemie of Biermer-anemie (die heel gemakkelijk kan worden behandeld met een maandelijkse injectie met vitamine B12). 

Huidaandoeningen

Lupus

Lupus is een zeldzame auto-immuunziekte die zich meestal uit in de vorm van huidletsels en gewrichtspijn, maar die ook andere organen zoals het hart, de hersenen en de nieren kan aantasten. Lupus begint vaak met aantasting van de huid. De meest kenmerkende huidaandoening zijn rode, ontstoken vlekken in het gezicht. De diagnose van lupus is soms moeilijk te stellen omdat de symptomen niet specifiek zijn (koorts, vermoeidheid, gewrichtspijn, spierpijn…). Bij twijfel is het belangrijk om een arts te raadplegen.

Psoriasis

Psoriasis is een veel voorkomende auto-immuunziekte. 9% van de mensen met diabetes type 1 lijdt eraan4. De ziekte ontstaat doordat huidcellen veel sneller dan normaal worden vernieuwd (in 1 week tegenover normaal 28 dagen) en treft vooral de ellebogen, knieën en hoofdhuid. Psoriasis veroorzaakt rode en jeukerige plekken. 

Vitiligo

Bij vitiligo zijn de melanocyten, verantwoordelijk voor de pigmentatie van de huid, verzwakt door een auto-immune ontsteking. Vandaar de ontkleuring van de huid.

Neurologische aandoeningen

Myasthenie

Myasthenie is een zeldzame neuromusculaire auto-immuunziekte die wordt gekenmerkt door spierzwakte en spiervermoeidheid.

Multiple sclerose

Multiple sclerose is een andere neurologische auto-immuunziekte. Bij multiple sclerose wordt de myelinelaag, die de zenuwen omhult, aangetast door autoantilichamen. Hierdoor worden de zenuwverbindingen onderbroken, met uiteenlopende symptomen zoals gevoelloosheid en zelfs verlamming tot gevolg. Diabetes type 1 en multiple sclerose zouden immunologische raakvlakken hebben en het is ondertussen ook bewezen dat de kans om multiple sclerose te krijgen groter is bij iemand met diabetes type 15. 

Andere auto-immuunziekten die samengaan met diabetes type 1

Reumatoïde artritis

Reumatoïde artritis is de meest voorkomende vorm van chronische ontstekingsreuma. Deze aandoening houdt verband met een immuunstoornis die leidt tot ontstoken gewrichten, en bijgevolg ook pijn en een meer of minder ernstige handicap.

Juveniele chronische artritis

Juveniele chronische artritis is een verzamelnaam voor verschillende inflammatoire gewrichtsaandoeningen die allemaal beginnen vóór de leeftijd van 16 jaar.

Sarcoïdose

Sarcoïdose is een auto-immuunaandoening die heel wat organen kan aantasten. Het tast meestal de longen en lymfeklieren aan. De oorzaak is onbekend, maar waarschijnlijk wordt de ziekte veroorzaakt door een overactief immuunsysteem. 

Diabetes type 1 komt vaak voor bij mensen met een genetische aanleg voor auto-immuunziekten. Vaak hebben de meeste mensen met diabetes type 1 geen verdere aandoeningen maar soms hebben ze toch een andere auto-immuunziekte tegelijk met diabetes. Het is nuttig om hiervan op de hoogte te zijn om een vroegtijdige diagnose mogelijk te maken, vooral wanneer de eerste symptomen of eerste biologische tekenen van een andere auto-immuunziekte naast diabetes type 1 optreden.

Bronnen

1. J. W. Hughes, T. D. Riddlesworth, L. A. DiMeglio, K. Dhr. Miller, M. R. Rickels, en J. B. McGill, ‘Autoimmune Diseases in Children and Adults With Type 1 Diabetes From the T1D Exchange Clinic Registry,’ None, vol. 101, nr. 12, pp. 4931–4937, dec. 2016.
2. O. Kordonouri, A. Klinghammer, E. B. Lang, A. Grüters-Kieslich, M. Grabert, en R. W. Holl, ‘Thyroid Autoimmunity in Children and Adolescents With Type 1 Diabetes: A multicenter survey’, Diabetes Care, vol. 25, nr. 8, pp. 1346–1350, aug. 2002.
3. www.afdiag.fr
4. B. Murphy-Chutorian, G. Han, en S. R. Cohen, ‘Dermatologic manifestations of diabetes mellitus: a review’, Endocrinol. Metab. Clin. North Am., vol. 42, nr. 4, pp. 869–898, Dec. 2013.
5. J. S. Dorman, A. R. Steenkiste, J. P. Burke, en M. Songini, ‘Type 1 Diabetes and Multiple Sclerosis: Together at last’, Diabetes Care, vol. 26, nr. 11, pp. 3192–3193, nov. 2003.